The word “Risons”, elegantly scripted, stands out from the main road leading through the village of Qerim towards the city of Gjakova, Kosovo. It marks the path to a new artisanal distillery that is revitalizing the economy of the area some 80 km from the country’s capital. Ylle Byci, a chartered insurance expert turned entrepreneur, is the force behind this business.

“Risons” distillery sources its fruit directly from local orchards, guaranteeing that only the freshest, highest-quality produce is used. This collaboration is mutually beneficial: “Risons” secures a reliable fruit supply  while providing farmers with financial stability and opportunities for expansion.

Ylle and her husband are establishing a niche in the production of premium wines, rakia, and liqueurs. In addition to selling in stores and restaurants, the newly opened taverna located at the front of the distillery welcomes guests for an authentic experience of traditional food, drinks, music, and above all, hospitality.

“Risons” is breaking new ground in Kosovo’s beverage industry by offering the first locally produced fresh apple juice in bag-in-box packaging of 3 or 5 litres sizes. This innovation is a game-changer in a market dominated by imported products, as the bag-in-box format is both convenient and eco-friendly.

“In 2019, we began testing the apple rakia production. After pressing the fruit, we tried the juice, and the taste and quality were amazing,” Ylle recalls. “So, we decided to test a 5-litre barrel filled with apple juice. It stayed fresh and maintained its quality until the next year when apple blossoms began to bloom. Like everything else, natural apple juice follows the cycle of nature.”

Ylle explains that the pasteurization process gives fruit juices a much longer shelf life than the natural cycle allows. “Kosovo has many apple orchards. That is why we wanted to start with an apple juice line. We already have agreements with two farms that supply us with top-quality apples. We buy the produce they cannot sell at the market, but it felt wasteful to crush them solely for rakia.”

Seeking to maximize the potential of these apples, Ylle reached out to CARE International’s project in Kosovo, “Women’s Economic Empowerment in Rural Areas”, which supports women-run businesses in growing and expanding. With their help, “Risons” acquired the essential equipment needed to launch the apple juice line, including a pasteurizing machine and a 1,000-litre tank.

“Purchasing the pasteurizing machine was our largest investment, as juice production is not our main focus. But launching the juice line made sense since we have access to the best fruit. We also maximize the equipment’s use by incorporating it into different production cycles, including for fruit jams,” Ylle explains.

The impact of these innovations is felt both in the local community and the broader market. With the expansion of the juice line, “Risons” has created new job opportunities, with a particular emphasis on hiring women.

At the core of “Risons” business philosophy is the principle of not wasting anything. The garden in front of the taverna is planted with plum, pear, quince, and medlar trees, all slated for future experimentation in new products. Even the fruit remains, after being crushed and processed for beverages or juice, are used to fertilize the soil.

 “The future is self-sustaining,” Ylle says. “We only buy what we cannot make ourselves.” Indeed, all of the “Risons” spaces – exhibition area, barrel storage, and office – are filled with wooden shelves, desks, tables, lamps, all handcrafted by Ylle and her husband.

This commitment to sustainability not only enhances the quality of their products but also strengthens the local economy, ensuring that both “Risons” and the farmers thrive together.

The journey of “Risons” is far from over. With plans to explore new markets both within Kosovo and abroad, particularly in regions with a strong Kosovar diaspora, the distillery is poised to bring the taste of Kosovo to the world. Some successful export initiatives, already reaching Germany, are just the beginning. “Risons” will continue to innovate, expand, and empower – always with an eye on sustainability and community development.

Ylle Byci is one of the 19 women beneficiaries of the project Women’s Economic

Empowerment in Rural Areas of Kosovo (WEERA), which aims to increase socio-economic inclusion of women in rural areas in Kosovo by enhancing the competitiveness of their businesses and increasing their civic participation capacities. WEERA is implemented by CARE International in the Balkans in collaboration with CARE Austria.

ALBANIAN:

BUQETA ME MOLLË NE KUTI: LËNG I FRESKËT, NATYRAL NGA KOSOVA

Fjala “Risons”, e shkruar në mënyrë elegante, dallohet nga rruga kryesore që shpie nëpër fshatin Qerim drejt qytetit të Gjakovës, Kosovë. Ajo shënon rrugën drejt një distilerie të re artizanale që po revitalizon ekonominë e zonës rreth 80 km larg kryeqytetit të vendit. Ylle Byci, një eksperte sigurimesh e kthyer në sipërmarrëse, është forca që qëndron pas këtij biznesi.

Distileria “Risons” i merr frutat e saj direkt nga pemishtet lokale, duke garantuar se përdoren vetëm prodhimet më të freskëta dhe me cilësi më të lartë. Ky bashkëpunim është reciprokisht i dobishëm: “Risons” siguron një furnizim të besueshëm të frutave duke u ofruar fermerëve stabilitet financiar dhe mundësi për zgjerim.

Ylle dhe bashkëshorti i saj po krijojnë një vend në prodhimin e verërave premium, rakisë dhe likerit. Përveç shitjes në dyqane dhe restorante, taverna e sapohapur e vendosur në pjesën e përparme të distileriës mirëpret mysafirët për një përvojë autentike të ushqimit tradicional, pijeve, muzikës dhe mbi të gjitha mikpritjes.

“Risons” po hap terren të ri në industrinë e pijeve në Kosovë duke ofruar lëngun e parë të mollës të freskët të prodhuar në vend në paketim në qese me madhësi 3 ose 5 litra. Kjo risi është një ndryshim i lojës në një treg të dominuar nga produktet e importuara, pasi formati “çantë në kuti” është i përshtatshëm dhe miqësor ndaj mjedisit.

“Në vitin 2019 filluam testimin e prodhimit të rakisë së mollës. Pasi shtypëm frutat, provuam lëngun dhe shija dhe cilësia ishin të mahnitshme”, tregon Yllja. “Pra, vendosëm të testonim një fuçi 5 litra të mbushur me lëng molle. Ajo qëndroi e freskët dhe e ruajti cilësinë e saj deri në vitin e ardhshëm kur lulet e mollës filluan të lulëzojnë. Si çdo gjë tjetër, lëngu natyral i mollës ndjek ciklin e natyrës.”

Ylle shpjegon se procesi i pasterizimit u jep lëngjeve të frutave një jetëgjatësi shumë më të gjatë sesa e lejon cikli natyror. “Kosova ka shumë pemishte me mollë. Kjo është arsyeja pse ne donim të fillonim me një linjë lëngu molle. Tashmë kemi marrëveshje me dy ferma që na furnizojnë me mollë të cilësisë së lartë. Ne blejmë produktet që ata nuk mund t’i shesin në treg, por ishte e kotë t’i shtypje vetëm për raki.”

Duke kërkuar të maksimizojë potencialin e këtyre mollëve, Ylle kontaktoi projektin e CARE International në Kosovë, “Fuqizimi Ekonomik i Grave në Zonat Rurale”, i cili mbështet bizneset e drejtuara nga gratë në rritje dhe zgjerim. Me ndihmën e tyre, “Risons” mori pajisjet thelbësore të nevojshme për të nisur linjën e lëngut të mollës, duke përfshirë një makinë pasterizimi dhe një rezervuar 1000 litra.

“Blerja e makinës së pasterizimit ishte investimi ynë më i madh, pasi prodhimi i lëngjeve nuk është fokusi ynë kryesor. Por nisja e linjës së lëngjeve kishte kuptim pasi ne kemi akses në frutat më të mira. Ne gjithashtu maksimizojmë përdorimin e pajisjeve duke e përfshirë në cikle të ndryshme prodhimi, duke përfshirë reçelrat e frutave, “shpjegon Yllja.

Ndikimi i këtyre risive ndihet si në komunitetin lokal ashtu edhe në tregun më të gjerë. Me zgjerimin e linjës së lëngjeve, “Risons” ka krijuar mundësi të reja pune, me theks të veçantë punësimin e grave.

Në thelb të filozofisë së biznesit “Risons” është parimi i të mos shpenzuarit asgjë. Kopshti përballë tavernës është i mbjellë me pemë kumbulle, dardha, ftua dhe medlar, të gjitha të planifikuara për eksperimente në të ardhmen në produkte të reja. Edhe mbetjet e frutave, pasi shtypen dhe përpunohen për pije ose lëngje, përdoren për plehërimin e tokës.

 “E ardhmja është e vetëqëndrueshme,” thotë Yllja. “Ne blejmë vetëm atë që nuk mund ta bëjmë vetë.” Në të vërtetë, të gjitha hapësirat e “Risons” – zona e ekspozitës, depoja e fuçive dhe zyra – janë të mbushura me rafte druri, tavolina, tavolina, llamba, të gjitha të punuara me dorë nga Yllja dhe bashkëshorti i saj.

Ky angazhim për qëndrueshmëri jo vetëm që rrit cilësinë e produkteve të tyre, por gjithashtu forcon ekonominë lokale, duke siguruar që të dy “Risons” dhe fermerët të lulëzojnë së bashku.

Udhëtimi i “Risons” është larg nga fundi. Me planet për të eksploruar tregje të reja brenda dhe jashtë Kosovës, veçanërisht në rajonet me një diasporë të fortë kosovare, distileria është gati të sjellë shijen e Kosovës në botë. Disa iniciativa të suksesshme eksporti, që tashmë kanë arritur në Gjermani, janë vetëm fillimi. “Risons” do të vazhdojë të inovojë, zgjerojë dhe fuqizojë – gjithmonë me një sy në qëndrueshmërinë dhe zhvillimin e komunitetit.

Ylle Byci është një nga 19 gratë përfituese të projektit Fuqizimi Ekonomik i Grave në Zonat Rurale të Kosovës (WEERA), i cili synon të rrisë përfshirjen socio-ekonomike të grave në zonat rurale në Kosovë duke rritur kapacitetet e tyre për përfshirje qytetare. WEERA zbatohet nga CARE International në Ballkan në bashkëpunim me CARE Austria.