From the outside, it looks like just another neat family home in the city of Peja, Kosovo. Inside, though, something far more remarkable is happening. Beyond the everyday stories of a tightly knit family, where everyone supports each other, another tale brews in the Zeneli household. It is a story of tradition, a passion for good food, and unexpected entrepreneurship. Mirsada Zeneli, once an economist working in the world of banking, who quit the job to look after her growing family, found her true calling in the warmth of her kitchen, transforming a cherished family recipe into a blossoming business.

Mirsada’s journey from bank employee to ajvar artisan was not something she had planned. For years, she prepared ajvar, a rich, flavourful pepper-based paste, for her family and friends, using a recipe handed down from her mother. It was a labour of love, something she did to provide her loved ones with real homemade ajvar, a staple in Kosovo’s home dishes.

“Peppers are not always the same, so the cooking time varies. Some peppers need to be cooked longer, some less. I measure by looking how much oil is needed,” explains Mirsada her art of ajvar making. “When the pepper mixture starts to swirl like halva and there’s little moisture left, I let it evaporate a bit more. This guarantees that ajvar remains good for up to 2 years.”

As word spread among friends and neighbours, demand for her ajvar grew, and what began as a personal endeavour started to take on a life of its own.

By 2021, the requests for Mirsada’s ajvar had become so frequent that she decided to start selling it. Her jars quickly became sought-after homemade goods. In 2023, she sold some 60 jars, with prices reflecting the quality and method: traditional ajvar at 7 euros, and the premium roasted pepper variety at 10 euros. “Cleanliness is paramount,” she says.

Mirsada attributes the unique taste of her ajvar not just to the quality of the ingredients but to the care and instinct she brings to the process. “Everything I cook, I cook with love,” she says. “It is not just about following the recipe but also about feeling the process, knowing when to add some more salt or when peppers are roasted just right.” This philosophy extends to every jar of ajvar, jam, pickle, or gjyveç (a traditional vegetable stew) she produces, ensuring that each one is as special as if she made it for her own family.

While Mirsada’s ajvar was well-loved, her production was limited by the resources available to her. She would sometimes rent the pots and pans she needed to keep up with demand. That changed when she connected with the Women’s Economic Empowerment in Rural Areas (WEERA) project, supported by CARE International in Kosovo. Through this program, she received essential equipment that allowed her to scale up her operations, including a pasteurizer that significantly extends the shelf life of her ajvar and mixer that reduces her manual labour.

“The old pan could cook up to 100 liters and took 6-7 hours by hand. The new pan makes 120 liters, stirs automatically, and takes half the time,” she explains.

With her new tools, Mirsada was able to increase production capacity and improve the quality of products. The pasteurizer not only ensures that her ajvar lasts longer, but it also allows her to explore more seriously other products like jams, pickles, and stews, all made without preservatives or artificial ingredients, staying true to her commitment to natural, homemade food.

Mirsada’s home has evolved to accommodate her growing business. She converted her basement into a storage facility for her jars throughout the year. This has allowed her to meet the increasing demand for her ajvar.

The support of her family has been crucial throughout this journey. Her youngest son, Gazmend, even came up with the brand name “Ajvari i Dukagjinit,” a nod to the region where the peppers are grown. Her husband has been by her side every step of the way.

Mirsada also sees her business as a way to give back to her community. During the peak production season, she employs two single mothers from her neighbourhood.

As she prepares for the future, Mirsada has big plans. She is seeking to expand her production space, improve her processes, and increase the output to meet the growing demand. She’s also excited about participating in more fairs where she can introduce even more people to the rich flavors of her ajvar. “I plan to prepare better for the next fair.”

Mirsada has turned a family recipe into a beloved product that brings the taste of Dukagjini to tables far and wide. And as her business continues to grow, Mirsada is more determined than ever to keep that tradition alive.

Mirsada Zeneli is one of the 19 women beneficiaries of the project Women’s Economic Empowerment in Rural Areas of Kosovo (WEERA), which aims to increase socio-economic inclusion of women in rural areas in Kosovo by enhancing the competitiveness of their businesses and increasing their civic participation capacities. WEERA is implemented by CARE International in the Balkans in collaboration with CARE Austria.

ALBANIAN:

Shija e një recete familjare në një kavanoz: Udhëtimi i Mirsadës në Ajvar

Nga jashtë, duket si çdo shtëpi tjetër e rregullt familjare në qytetin e Pejës, Kosovë. Brenda, megjithatë, diçka shumë më e jashtëzakonshme ndodh. Përtej historive të përditshme të një familjeje të lidhur ngushtë, ku të gjithë mbështesin njëri-tjetrin, në familjen Zeneli krijohet një tjetër përrallë. Është një histori e traditës, një pasion për ushqimin e mirë dhe një sipërmarrje të papritur. Mirsada Zeneli, dikur një ekonomiste që punonte në botën e bankave, e cila la punën për t’u kujdesur për familjen e saj në rritje, gjeti thirrjen e saj të vërtetë në ngrohtësinë e kuzhinës së saj, duke e shndërruar një recetë të dashur familjare në një biznes që po lulëzon.

Rrugëtimi i Mirsadës nga punonjësja e bankës në artizanale të Ajvarit nuk ishte diçka që ajo kishte planifikuar. Për vite me radhë, ajo përgatiti ajvarin, një pastë të pasur me bazë speci, me shije, për familjen dhe miqtë e saj, duke përdorur një recetë të trashëguar nga nëna e saj. Ishte një punë dashurie, diçka që ajo bëri për t’u siguruar të dashurve të saj ajvar të vërtetë shtëpie, një element kryesor në gatimet shtëpiake të Kosovës.

“Specat nuk janë gjithmonë të njëjtë, kështu që koha e gatimit ndryshon. Disa speca duhet të zihen më gjatë, disa më pak. Unë me sy mas për të parë sa vaj duhet”, shpjegon Mirsada artin e saj të bërjes së ajvarit. “Kur përzierja e specit fillon të rrotullohet si hallva dhe ka mbetur pak lagështi, e lë të avullojë edhe pak. Kjo garanton që ajvari të qëndrojë i mirë deri në 2 vjet.”

Me përhapjen e fjalës mes miqve dhe fqinjëve, kërkesa për Ajvarin e saj u rrit dhe ajo që filloi si një përpjekje personale filloi të merrte një jetë më vete.

Në vitin 2021, kërkesat për ajvarin e Mirsadës ishin bërë aq të shpeshta sa ajo vendosi ta shiste. Kavanozët e saj u bënë shpejt mallra shtëpiake të kërkuara. Në vitin 2023, ajo shiti rreth 60 kavanoza, me çmime që pasqyrojnë cilësinë dhe metodën: ajvar tradicional me 7 euro dhe varietetin premium të specit të pjekur me 10 euro. “Pastërtia është parësore,” thotë ajo.

Mirsada ia atribuon shijen unike të ajvarit të saj jo vetëm cilësisë së përbërësve, por kujdesit dhe instinktit që ajo sjell në proces. “Çdo gjë që gatuaj, e gatuaj me dashuri”, thotë ajo. “Nuk ka të bëjë vetëm me ndjekjen e recetës, por edhe për të ndjerë procesin, duke ditur se kur duhet të shtoni pak më shumë kripë ose kur specat janë pjekur siç duhet.” Kjo filozofi shtrihet në çdo kavanoz me ajvar, reçel, turshi apo gjyveç (një zierje tradicionale me perime) që ajo prodhon, duke siguruar që secila të jetë po aq e veçantë sikur ta kishte bërë për familjen e saj.

Ndërsa ajvari i Mirsadës ishte shumë i dashur, prodhimi i saj ishte i kufizuar nga burimet që kishte në dispozicion. Ajo ndonjëherë merrte me qira tenxheret dhe tiganët që i duheshin për të përmbushur kërkesat. Kjo ndryshoi kur ajo u lidh me projektin Fuqizimi ekonomik i grave në zonat rurale (WEERA), i mbështetur nga CARE International në Kosovë. Nëpërmjet këtij programi, ajo mori pajisje thelbësore që e lejuan atë të rriste operacionet e saj, duke përfshirë një pasterizues që zgjat ndjeshëm jetëgjatësinë e ajvarit të saj dhe mikserin që redukton punën e saj fizike e manuale.

“Tenxherja e vjetër mund të gatuante deri në 100 litra dhe kërkonte 6-7 orë përzierje ajvari me dorë. Tava e re bën 120 litra, përzihet automatikisht dhe merr gjysmën e kohës,” shpjegon ajo.

Me mjetet e saj të reja, Mirsada arriti ta rrisë kapacitetin prodhues dhe të përmirësojë cilësinë e produkteve. Pasterizuesi jo vetëm që siguron që ajvari i saj të zgjasë më shumë, por gjithashtu i lejon asaj të eksplorojë më seriozisht produkte të tjera si reçelrat, turshitë dhe zierjet, të gjitha të bëra pa konservues ose përbërës artificialë, duke i qëndruar besnike angazhimit të saj ndaj ushqimit natyral e të bërë në shtëpi.

Shtëpia e Mirsadës ka evoluar për të akomoduar biznesin e saj në rritje. Ajo e shndërroi bodrumin e saj në një depo për kavanozë gjatë gjithë vitit. Kjo e ka lejuar atë të plotësojë kërkesën në rritje për ajvarin e saj.

Mbështetja e familjes së saj ka qenë vendimtare gjatë gjithë këtij rrugëtimi. Madje, djali i saj më i vogël, Gazmendi, doli me emrin e biznesit “Ajvari i Dukagjinit”, një shenjë për rajonin ku rriten specat. Bashkëshorti i saj ka qenë pranë saj në çdo hap.

Mirsada gjithashtu e sheh biznesin e saj si një mënyrë për t’i kthyer dashuri komunitetit të saj. Gjatë sezonit të pikut të prodhimit, ajo punëson dy nëna vetushqyese nga lagjja e saj.

Kur përgatitet për të ardhmen, Mirsada ka plane të mëdha. Ajo po kërkon të zgjerojë hapësirën e saj të prodhimit, të përmirësojë procesin e saj dhe të rrisë prodhimin për të përmbushur kërkesën në rritje. Ajo është gjithashtu e emocionuar për pjesëmarrjen në më shumë panaire ku mund të prezantojë edhe më shumë njerëz me shijet e pasura të ajvarit të saj. “Kam në plan të përgatitem më mirë për panairin e ardhshëm”.

Mirsada e ka kthyer një recetë familjare në një produkt të dashur që sjell shijen e Dukagjinit në tavolinat e gjera. Dhe ndërsa biznesi i saj vazhdon të rritet, Mirsada është më e vendosur se kurrë për ta mbajtur gjallë këtë traditë.

Mirsada Zeneli është një nga 19 gratë përfituese të projektit Fuqizimi Ekonomik i Grave në Zonat Rurale të Kosovës (WEERA), i cili synon të rrisë përfshirjen socio-ekonomike të grave në zonat rurale në Kosovë duke rritur kapacitetet e tyre për përfshirje qytetare. WEERA zbatohet nga CARE International në Ballkan në bashkëpunim me CARE Austria.